Μανόλης Αναγνωστάκης Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.

Ο τίτλος:

Ø Τοπική και χρονική επισήμανση: α) Παραπέμπει στον Κωνσταντίνο Καβάφη, έμμεσα. β) Παραπέμπει στα χρόνια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (Χούντα: 1967-1974)

Ø Ο τόπος (Θεσσαλονίκη): Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία παρά μόνο στο βαθμό που τα δρώμενα του ποιήματος κοντράρονται με την παιδική ηλικία του ποιητή. (Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη). Φυσικά παρόμοια γεγονότα εκτυλίσσονται σε ολόκληρη την Ελλάδα κατά την περίοδο της δικτατορίας.

Ø Το μ.Χ.: Φανερή ειρωνεία για όσα διαδραματίζονται τόσα χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού, σε έναν εξελιγμένο, κόσμο, κατά τα άλλα.

Ø Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ο Στόχος (1970). Προδημοσιεύτηκε στα Δεκαοχτώ Κείμενα, που η έκδοσή τους αποτέλεσε την πρώτη πράξη ομαδικής δημόσιας αντίστασης των πνευματικών ανθρώπων κατά της δικτατορίας. Είναι ποίημα πολιτικό, όπως εξάλλου και πολλά άλλα ποιήματα τον Αναγνωστάκη, και απηχεί την πολιτική και κοινωνική κατάσταση από τη μετακατοχική περίοδο και τη στρατιωτική δικτατορία.

Η ποίηση του Αναγνωστάκη:

1. Εξομολογητική, βιωματική. Έχει το χαρακτήρα απολογισμού και καταγραφής εμπειριών και καταστάσεων που έχει ζήσει ο ποιητής.

2. Έντονος πολιτικός και κοινωνικός χαρακτήρας. Συχνά μοιάζει να είναι η φωνή διαμαρτυρίας του πνευματικού ανθρώπου που μέσα από την ποίησή του καταγγέλλει όσα απαράδεκτα συμβαίνουν γύρω του. Στρατευμένη ποίηση.

3. Χαρακτηρίστηκε «ποιητής της ήττας», λόγω της τύχης του αριστερού κινήματος, ένα χαρακτηρισμό που ο ίδιος απορρίπτει λέγοντας: «ήθελα να εκφράσω μια γενικότερη αίσθηση του χαμού των πιο εκλεκτών παιδιών της στρατιάς της κατοχής, της αντίστασης, του εμφυλίου, που εξοντώθηκαν όχι μόνο φυσικά αλλά και ηθικά και πολιτικά και κυρίως ανθρώπινα».

4. Αρκετά ποιήματά του είναι επηρεασμένα από το γεγονός του θανάτου και των επιζώντων.

5. Πολύ συχνές οι παιδικές μνήμες.

6. Ειρωνική και δηκτική (δηκτικός = δριμύς, καυστικός) σαρκαστική του στάση.

7. Πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας χωρίς λυρική (=προσωπικά συναισθήματα) επεξεργασία.

8. «Διαλέγεται» με άλλους ποιητές χρησιμοποιώντας τους στίχους τους είτε υιοθετώντας το περιεχόμενό τους είτε για να τους ειρωνευτεί.

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά
Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.
Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίζουνε από τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.
5 Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε
Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,
Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε
Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,
Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες
10 Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα οι ίδιοι στα παιδιά τους
Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα
Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους.
Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών
15 -εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεται-
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως
-εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-
Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής
Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές
Η Ελλάς των Ελλήνων .

Ερωτήσεις

1. Το ποίημα κινείται σε δύο χρονικά επίπεδα (το παρόν και το παρελθόν) με επίκεντρο την οδό Αιγύπτου. Το επίπεδο του παρόντος διαγράφεται πιο ρητά, ενώ το επίπεδο του παρελθόντος συνάγεται έμμεσα κατά τη διαδρομή του ποιήματος. Με βάση τους υπαινιγμούς που γίνονται και τις αντιθέσεις προς το παρόν, προσπαθήστε να ανασυνθέσετε την εικόνα του παρελθόντος.
2. Το ποίημα κινείται επίσης σε δύο νοηματικά επίπεδα. Το πρώτο διακρίνεται εύκολα με μια πρώτη ανάγνωση. Ποιο είναι το δεύτερο στο οποίο στοχεύει το ποίημα;