Μ. Χάκκας, Το ψαράκι στη γυάλα

Απαντήσεις

1. Με την αγωνιστικότητά του να εξελίσσεται κατά κατιούσα κλίμακα, ο ήρωας φροντίζει και στις δύο περιπτώσεις να εξασφαλίσει ένα άλλοθι για την παρουσία του στο δρόμο και άρα να μη θεωρηθεί ύποπτος συμμετοχής σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Αν και στο παρελθόν υπήρξε ένας αγωνιστής, πληρώνοντας μάλιστα για τη δράση του αυτή με φυλακίσεις και εξορίες, τώρα πια παραιτημένος και απρόθυμος, έχει υιοθετήσει άλλες αξίες και άλλο τρόπο ζωής, αρκούμενος στις μικροαπολαύσεις της μικροαστικής του ζωής.

2. Ήδη από την πρώτη μέρα της επιβολής της η δικτατορία έχει καταφέρει να διαβρώσει ύπουλα τις συνειδήσεις, τουλάχιστον όσων ήταν από την αρχή πρόθυμοι να συμβιβαστούν με τη νέα κατάσταση και να βαδίσουν στο ρυθμό της. Έτσι, η ανάκρουση των εμβατηρίων και η διόρθωση του βηματισμού δηλώνουν την πρόθεση του ήρωα αλλά και των ομοίων του να μην αντιδράσουν, για να είναι ασφαλείς στο μικρόκοσμο του σπιτιού τους.

3. Μετά την ταλαιπωρία και τις στερήσεις της φυλακής και της εξορίας, ο ήρωας αρχίζει σταδιακά να εντάσσεται «ομαλά» στο κοινωνικό σύστημα, αποκτώντας πρόσβαση σ’ όλα εκείνα τα αγαθά που συνθέτουν την άνετη ζωή του καταναλωτικού παραδείσου: σπίτι, ψυγείο, ανατομικό στρώμα, έπιπλα, σόμπα, πικάπ. Η ζωή του έχει αποκτήσει πια άλλους όρους, άλλες αξίες και άλλες εξαρτήσεις, που κάνουν το αγωνιστικό του παρελθόν να φαντάζει μακρινό και ανοίκειο, καθώς το αναλογίζεται εξωραϊσμένο, μεταπλασμένο σε αναπολήσεις και «αισθητική απόλαυση».

4. Το είδος της σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στον αφηγητή και στον ήρωα μπορεί αρχικά να αναζητηθεί στον τρόπο δήλωσής του ήρωα από τον αφηγητή. Ο ήρωας δεν έχει όνομα. Είναι ο «άνθρωπος με τη φρατζόλα υπομάλης», ο «δικός μας», ο «άνθρωπός μας» ή «αυτός». Κατά μία εκδοχή, η ανωνυμία σημαίνει ότι υπάρχει μια σχέση οικειότητας αφηγητή και ήρωα, χωρίς την απόσταση που συνεπάγεται η αναφορά του ονόματος. Προφανώς ο αφηγητής συμπαθεί τον ήρωα, τουλάχιστον μπορεί να κατανοήσει την αδυναμία και την απροθυμία του για νέους αγώνες μετά από μια ζωή φυλακίσεων και εξορίας. Ωστόσο, δεν του χαρίζεται. Σατιρίζει την παραλλαγή που εφευρίσκει για να αποφύγει την πιθανή αστυνομική ανάκριση, ειρωνεύεται την παραγγελτική εκπλήρωση των κομματικών του υποχρεώσεων, σαρκάζει τη μικροαστική του άνεση και την επιλογή του να προτάξει τη ζωή του χρυσόψαρου στην πολιτική κρισιμότητα της εποχής, αλλά κατανοεί πως η αλλοτριωτική δύναμη του κοινωνικού συστήματος είναι συχνά ακαταμάχητη